Jak wspierać dziecko w okresie przedszkolnym w rozwijaniu kariery zawodowej?

Dzieci rozwijają się przez całe życie. Oczywiście ich rozwój przebiega różnie na różnych etapach: najpierw uczą się podstawowych umiejętności jak mowa czy samodzielne poruszanie się, potem doskonalą samodzielność, interakcje społeczne, poznają swoje zainteresowania i możliwości, aby w dorosłości odnaleźć swoje miejsce w świecie. Kiedy zacząć budować ścieżkę kariery życiowej swojego dziecka? Dobrym momentem na budowanie bazowej wiedzy
i umiejętności jest przedszkole.

W ramach prowadzonej w przedszkolu preorientacji zawodowej dzieci mogą zbliżyć się do świata zawodów w różny sposób. Pierwszym jest poznawanie własnych zainteresowań, talentów, nabywanie różnorodnych umiejętności. Podczas pobytu w przedszkolu dzieci są również zachęcane do tematycznych zabaw zawodowych. Mogą w zabawie stać się mechanikiem, kucharzem, pobawić się w sklep czy restaurację. Podczas zajęć pod kierunkiem nauczycieli
są małymi badaczami, ogrodnikami, tancerzami, sportowcami, organizatorami pracy rówieśników, wykonawcami poleceń i szefami. Stopniowo nabywają wiedzę o swoich predyspozycjach. Budują obraz siebie jako osoby kompetentnej, uczącej się co dzień czegoś nowego, doświadczającą sukcesów, mierzącą się z drobnymi porażkami.

A jak Rodzice mogliby wspierać dzieci w budowaniu kariery życiowej na etapie przedszkola?

Poniżej prezentuję dla Was kilka dobrych rad. Pierwsze dwa punkty będą bardziej teoretyczne, więc jeśli ktoś wie,
że nie ma cierpliwości do teorii, proszę przejść od razu do trzeciego

1. Poznaj teorię.

W teoretycznych koncepcjach rozwoju zawodowego człowieka podkreśla się, że wybór zawodu nie jest aktem jednorazowej decyzji, lecz rozwijającym się procesem, który oznacza ciąg decyzji w życiu człowieka. Podejście takie zawarte jest w teorii rozwoju zawodowego D.E. Supera, zakładającej, że rozwój zawodowy jest to proces rośnięcia i uczenia się, stopniowy wzrost i zmiany zdolności jednostki do określonych rodzajów zachowania zawodowego oraz powiększanie się jego zasobu zachowania się zawodowego, działań podejmowanych na rynku pracy.

Według koncepcji D. E. Supera rozwój zawodowy człowieka składa się z pięciu stadiów, które przebiegają w następujący sposób:

I Stadium rośnięcia (od urodzenia do 14 roku życia)

Początkowo dominują na tym etapie potrzeby i fantazje dziecka, a w miarę coraz lepszego poznawania siebie
i rzeczywistości wzrasta znaczenie zainteresowań oraz zdolności. Stadium to cechuje się trzema podokresami tzn.:

1. Fantazji (4-10 rok życia) – dominujące znaczenie mają potrzeby, ważne jest odgrywanie ról w wyobraźni,

2. Zainteresowań (11-12 rok życia) – są one podstawowymi wyznacznikami aspiracji i aktywności dziecka,

3. Zdolności (13-14 rok życia) – rośnie ich znaczenie i pojawia się rozumienie konieczności pracy nad ich rozwojem.

II Stadium eksploracji (15-24 rok życia) – wypróbowywanie nowych ról zawodowych, badanie samego siebie, szukanie miejsca na rynku pracy.

III Stadium stabilizacji (25-44 rok życia) – charakteryzuje się tym, że człowiek który znalazł odpowiednie dla siebie miejsce pracy próbuje się na nim utrzymać. Często też we wczesnym okresie tego stadium jednostka podejmuje decyzje o zmianie pracy.

IV Stadium zachowania status quo (45-64 rok życia) – jednostka czyni starania o utrzymanie swego ustabilizowanego miejsca w świecie pracy.

V Stadium schyłkowe (65 rok życia i więcej) – w tym stadium powstają nowe role w związku z przechodzeniem z pozycji czynnego uczestnika procesu pracy na pozycję obserwatora.

Oczywiście najbardziej interesuje nas okres fantazji zawodowych, w jakim znajdują się nasze dzieci. Jest to czas bardzo optymistycznych planów zawodowych. W tym czasie dzieci podejmują w zabawach różne role. Kiedy pytamy, kim zostaną w przyszłości, podają zawody swoich marzeń, nie licząc się z żadnymi ograniczeniami. Będą tym, kim chcą, niezależnie od prestiżu danego zawodu, własnych talentów, ograniczeń związanych z rynkiem pracy. W naszym przedszkolu mamy chyba cała drużynę piłkarzy, kilka kucharek, detektywów, modelek, kierowcę śmieciarki, policjantów, badacza, nauczycielki, architekta. Wiele dzieci „nie może się zdecydować”, bo ma zbyt wiele pomysłów. To czas „przymierzania się” do ról zawodowych. W tym czasie Drodzy Rodzice, nie należy dzieci nadmiernie urealniać. Mają prawo do fantazji zawodowych, to naturalny etap. Nie dyskutujmy, że bycie zawodowym piłkarzem czy akrobatką wymaga talentu, którego być może nie ma Wasze Dziecko. Nie mówmy, że np. strażacy mają obciążającą pracę, za którą dostają zbyt małe wynagrodzenie. Budujmy oczywiście świadomość, że pewne wybory wymagają pracy i wysiłku, inne wiąża się z pewnymi ograniczeniami, ale wspierajmy dzieci w tych wczesnych decyzjach. „Jeżeli będziesz ćwiczył, to może się udać”, „jeszcze zobaczysz, masz tyle pomysłów”, „super, będę z ciebie dumna”.

2. Poznaj kompetencje kluczowe

Na szczeblu Unii Europejskiej poszukiwano i zdefiniowano 8 najważniejszych i najbardziej podstawowych umiejętności, które człowiek powinien rozwijać od dzieciństwa, żeby zwiększyć swoje szanse na sukces w życiu zawodowym
i prywatnym. Umiejętności te nazywane są kompetencjami kluczowymi. Są to:

1. porozumiewanie się w języku ojczystym (umiejętności komunikacyjne i społeczne),

2. porozumiewanie się w językach obcych (poznawanie innych kultur, świadomość różnic i podobieństw, znajomość języków obcych),

3. kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne (umiejętności konstrukcyjne, praktyczne, techniczne, kształtowanie myślenia matematycznego, rozwiązywania problemów o charakterze ilościowym: szacowania, dokonywania pomiarów),

4. kompetencje informatyczne (rozsądne i odpowiedzialne używanie multimediów),

5. umiejętność uczenia się (przyswajanie treści edukacyjnych, umiejętność porządkowania, selekcjonowania informacji, zadawania pytań),

6. kompetencje społeczne i obywatelskie (właściwe nawyki, umiejętność zachowania ładu i porządku, dbałość
   o bezpieczeństwo, wspólne dobro, szacunek dla środowiska, empatia wobec zwierząt)

7. inicjatywność i przedsiębiorczość (kreatywne i aktywne podejście do problemów, elastyczność w podejściu do problemów i umiejętność ich rozwiązywania, gotowość do akceptacji nowych trendów i wykorzystania nowych możliwości)

8. świadomość i ekspresja kulturalna (rozwój poprzez kontakt ze światem kultury i sztuki)

Oczywiście kompetencje są realizowane w toku edukacji formalnej, te mają odzwierciedlenie w podstawie programowej przedszkola i szkół. Jednak jako rodzice powinniśmy ze swojej strony wspierać rozwój kompetencji kluczowych
u naszego dziecka. Warto jest na wychowanie malucha popatrzeć szerzej, rozumiejąc, że nie powinniśmy zawężać się do jednej dziedziny, którą uznamy za istotną (np. aktywności sportowej czy intelektualnej), a przygotowanie dziecka do realizowania kariery życiowej przebiega różnymi, uzupełniającymi się ścieżkami.

3. Poznaj proste sposoby

Tyle teorii. Wiadomo, że w codziennym wychowaniu dziecka nie będziemy jej mieć w głowie. Poniżej zapoznam Was
z kilkoma praktycznymi pomysłami na wspieranie Waszego Dziecka na ścieżce kariery życiowej:

• Wprowadź „kuferek sukcesów” – miejsce, gdzie pirat gromadzi swoje skarby, a dziecko pozytywne informacje
  o sobie. Gromadź tam wspólnie z dzieckiem i dokumentuj wszystkie jego sukcesy: dyplomy, zdjęcia z pokazów
  i popisów oraz np. zdobytych górskich szczytów, pierwsze próby pisania, później, w szkole, pierwsze pozytywnie zaliczone sprawdziany. Zdjęcia skonstruowanych budowli czy zaprojektowanych zabawek. Pierwsze samodzielnie napisane „książeczki”. Nagrania występów dziecka. Postaraj się, aby były dostępne w jednym miejscu (np. specjalny pendrive z imieniem dziecka). Sam drukuj dyplomy, pokazujące za co cenisz dziecko:
  „w uznaniu za pomoc w opiece nad młodszym rodzeństwem”, „ gratuluję wytrwałości podczas wakacyjnych wycieczek”, „za pierwsze miejsce w kategorii: dzielny pacjent i wyjątkowy spokój przy pobieraniu krwi”,
  „za perfekcyjne przygotowanie ogniska”, itp. Taki kuferek będzie dawał dziecku poczucie dumy z siebie, świadomość własnych kompetencji, wiarę we własne możliwości i talenty.

• Wprowadzaj dziecko w świat zawodów. Opowiedz o swojej pracy, namów do tego inne osoby w rodzinie. Przy okazji codziennych, życiowych spraw wyjaśniaj dziecku zadania zawodowe różnych osób: mechanika samochodowego, sprzedawcy, elektryka, motorniczego, piekarza. Pokaż dziecku, że szanujesz ich pracę
  i że każdy z nich jest potrzebny. Możesz w tym celu zapoznać syna lub córkę z wierszem Juliana Tuwima

„Wszyscy dla wszystkich”.

Murarz domy buduje,
Krawiec szyje ubrania,
Ale gdzieżby co uszył,
Gdyby nie miał mieszkania?

A i murarz by przecie
Na robotę nie ruszył,
Gdyby krawiec mu spodni
I fartucha nie uszył.

Piekarz musi mieć buty,
Więc do szewca iść trzeba,
No, a gdyby nie piekarz,
Toby szewc nie miał chleba.

Tak dla wspólnej korzyści
I dla dobra wspólnego
Wszyscy muszą pracować,
Mój maleńki kolego.

• Pracuj nad charakterem dziecka, nie tylko nad jego talentami. Kształtuj umiejętność przyjmowania sukcesów
  z radością a porażek ze spokojem. („Nie poniosłem porażki. Po prostu odkryłem 10.000 błędnych rozwiązań” - Thomas Edison). Ucz, że zawsze jest kolejny dzień i możemy zacząć od nowa budowanie tego, na czym nam zależy. Ciesz się z talentów dziecka, ale pokazuj też rolę poświęcanego czasu, wysiłku, zaangażowania ( „Geniusz to wynik 1 procenta natchnienia i 99 procent wypocenia” – również T. Edison).

• Zawsze mam opory, żeby promować coś, co wymaga nakładów finansowych. Więc może tylko zasygnalizuję,
  że jest wiele książek, gier i układanek poszerzających wiedzę o zawodach, w które można z przyjemnością pobawić się z dziećmi. Dzieci nie odróżniają zabawy od nauki i skutecznie uczę się w zabawie. Na przykład istnieje wersja znanej gry: Zgadnij kto to? poszerzająca wiedzę o zawodach. W zasobach internetu znajdziecie Państwo np. zagadki czy filmy o zawodach:

http://zagadkidladzieci.net/zagadki/Zagadki+dla+dzieci+o+zawodach+ludzi

http://abc.tvp.pl/19256593/kulisy-czyli-blekitek-poznaje-zawody

Pomagając dziecku w planowaniu kariery życiowej powinniśmy pamiętać, że jest to droga trwająca całe nasze życie. Niezależnie, czy jesteśmy tego świadomi, czy nie – nasze dziecko już nią podąża gromadząc stopniowo wiedzę o sobie, swoich predyspozycjach, umiejętnościach, talentach, a także zawodach i rynku pracy.

Agnieszka Stasiczek  - psycholog